Башҡорт дәүләт опера һәм балет театрында "Ете ҡыҙ" спектакленең премьераһы булды. Сюжет нигеҙендә - башҡорт фольклоры ынйыһы, Башҡортостандың иң сағыу һәм иҫтә ҡалырлыҡ образдарының береһенә әүерелгән боронғо легенда. "Ете ҡыҙ" хореограф Фәйзи Ғәскәровтың үлемһеҙ бейеүендә, фонтандың скульптура образында (авторы Хәниф Хәбибрахманов), башҡорт шағирҙарының шиғырҙарында һәм Башҡорт опера залы биҙәлешендә данлана.

Ошо көндәрҙә республиканың төрлө төбәктәрендә Башҡортостандың халыҡ шағиры Мостай Кәримдең тыуыуына 105 йыл тулыу айҡанлы бик күп күркәм саралар уҙғарылды. Шуларҙың береһе әҙиптең исемен ғорур йөрөткән белем усағы - Өфө ҡалаһының 158-се Башҡорт гимназияһында ойошторолдо. Бында Мостай Кәрим исемендәге фонд грантына эйә булған уҡыусыларҙы тәбрикләнеләр.

Яңыраҡ урамда күптән күрешмәгән бер танышым менән осраштыҡ. Хәл-әхүәл һорашып, һөйләшеп киттек. Танышым минең башҡорт этнографияһы буйынса яҙған популяр мәҡәләләремдең ҡайһы берҙәрен уҡыған икән. Шул мәҡәләләр айҡанлы ҡыҙыҡ та, ҡыҙғаныс та һөйләшеү килеп сыҡты.

Бына Нәйләнең атаһы Мәүләмбирҙе ағай күрмәлекһеҙҙең күрмәлекһеҙе, йәмһеҙҙең-йәмһеҙе: йоҡа, бирән ҡорһаҡлы төпөш, кәрлә кәүҙәгә ҡыҫҡа ҡамыт аяҡтар ялғанған, юғарыла инде, ит ҡунмаған ҡаҡ сөрәкә башта, суртандыҡына тартым тәңкә күҙҙәр, ни өсөн беҙҙе бындай бейеккә килтереп ялғанығыҙ әле, тигәндәй торбалай ҡурылдайлы нәҙек тарамыш муйынға үпкәләгәндәй таҫырайғандар, ҡырылмаған һирәк һаҡал-мыйыҡ уратаһындағы алаптай, тешһеҙ ауыҙҙан сыҡҡан тауыш та сәрелдәк бисәләрҙекенә тартым, бер һүҙ менән әйткәндә һыйыр фермаһында төнгө ҡарауылда йөрөгән Мәүләмбирҙе был донъяға кемдеңдер хатаһы арҡаһында тыуып, хәҙерге көндә яңылыш йәшәп ята һымаҡ.

Кешелек донъяһы төрлө иҫәптәр буйынса 7-нән алып 20 миллионға тиклем ғүмерҙәрҙе алып киткән Covid-19-ҙан һаман һушына килә алмай. Әммә тарих быуаттар ҡатламында эҙ ҡалдырған бынан да фажиғәлерәк ваҡиғаларҙы яҡшы иҫләй әле. Ул замандарҙа дауалау сараһы булмаған ҡот осҡос эпидемиялар тотош ҡалалар һәм илдәр халыҡтарын ҡырған, ҡайһы саҡ йоғошло сир хатта ки цивилизацияларҙың бөлөүенә килтергән.

Ҡайһы ваҡыт шулай ҙа була: көнө буйына арыған саҡтарҙа ла төндө керпек тә ҡаҡмай үткәрәһең. Йәки ятҡас та йоҡлап кителһә лә төн уртаһында уяндыра ла иртәнсәк йонсоп килеп тораһың. Йоҡоһоҙлоҡ сәбәптәре төрлө, ә шулай ҙа уның яртыһынан күберәге күңел тынысһыҙлығы, стресс, депрессия кеүек хис-тойғо проблемаларына бәйле.

Ошо көндәрҙә СПИД-ты һәм йоғошло ауырыуҙарҙы иҫкәртеү һәм уға ҡаршы көрәш буйынса республика үҙәге 35 йыллығын билдәләне. Башҡортостанда өс тиҫтә йылдан ашыу ВИЧ-инфекцияны - "ХХ быуат тағуны"н иҫкәртеү хеҙмәтенең үҫеше, уның алдында торған бурыстар хаҡында Үҙәктең баш табибы Рафаэль ЯППАРОВ менән әңгәмә тәҡдим итәбеҙ.

"Шифа бите"нең бөгөнгө ҡунағы - Стәрлебаш ҡыҙы, әлеге мәлдә Мәсетле районының "Ҡарағай" шифаханаһында терапевт булып эшләүсе Алина Валерий ҡыҙы БӘҘРЕТДИНОВА. Башҡорт дәүләт медицина университетының дауалау факультетын тамамлап, ун йылға яҡын халыҡ һаулығы һағында тороусы табип һүҙе гәзит уҡыусыларыбыҙ өсөн дә файҙалы булыр, тип ышанабыҙ.

Бала саҡтан бирле нимә ашағаныбыҙға иғтибар итмәйбеҙ. Баҡтиһәң, ашаған ризыҡтарыбыҙҙың ҡайһы берҙәре төрлө ауырыуҙарға дусар итә, 50-60 йәшкә һәр беребеҙ тигәндәй хроник ауырыуҙар "йоҡтора". Ни өсөн? Әгәр ҙә ул яҡшы туҡланһа, хроник ауырыуҙар ҡайҙан килә? Был турала уйланырға кәрәк. Әлеге көндә бер Рәсәйҙә генә түгел, Европа, Азия илдәрендә лә, кешелек дөрөҫ туҡланмай, тигән фекер нығына бара. Әлбиттә, төрлө йүнәлештәр бар: мәҫәлән, япон, азия диеталары.

Башҡортостан биләмәһендә быйыл йыл башынан алып мототранспорт водителдәре ҡатнашлығында 48 юл-транспорт ваҡиғаһы теркәлгән, унда бер бала һәләк булған һәм 48 кеше йәрәхәтләнгән. Балалар ҡатнашлығында 13 ваҡиға булған, унда 14 бала йәрәхәтләнгән. 4 балиғ булмаған квадроцикл водителе аварияға эләгә, барыһы ла имгәнә. Был статистика мәғлүмәттәре Башҡортостан Республикаһы Дәүләт Йыйылышы - Ҡоролтайҙың квадроциклдар, питбайктар һәм электр самокаттары һ.б. ҡулланғанда хәүефһеҙлекте тәьмин итеү темаһына арналған түңәрәк өҫтәлдә яңғыраны.

РФ Оборона министрлығының 20 октябрь мәғлүмәтенә ҡарағанда, Рәсәй хәрби көстәре Сумы менән Харьков өлкәләренең пилотһыҙ осоу аппараттары етештереүсе цехтарын, шулай уҡ Украина армияһының сит ил ялланыусылары төркөмөнөң ваҡытлыса урынлашҡан пункттарын утҡа тотҡан. Министрлыҡ хәбәр итеүенсә, бындай объекттар 131 районда юҡ ителгән.

Ошо көндәрҙә Башҡортостаныбыҙҙа үткән "Рәсәй - спорт державаһы" Халыҡ-ара форумы сиктәрендә бик әһәмиәтле ваҡиғалар шаһиты булдыҡ. Ун икенсе тапҡыр үткәрелгән форумда Рәсәйҙең төрлө төбәктәренән һәм 50 илдән 5 меңдән ашыу кеше ҡатнашты.

Форумдағылар өсөн төрлө ярыштар, эшлекле осрашыуҙар, мәҙәни саралар, күргәҙмәләр - 40-тан ашыу сара ойошторолдо. Шулар араһында иң мөһимен - Рәсәй Президенты ҡарамағындағы Физик культура һәм спортты үҫтереү буйынса совет кәңәшмәһен дәүләт етәксеһе Владимир Путин үҙе уҙғарҙы. "Беҙ күп милләтле Ватаныбыҙҙың иң үҙенсәлекле төбәктәренең береһендә, Башҡортостандың баш ҡалаһы Өфөлә йыйылдыҡ. Быйыл Өфө үҙенең 450 йыллығын билдәләй. Ҡала һәм бөтә республика халҡын ошо иҫтәлекле ваҡиға айҡанлы ҡотларға теләйем. Шулай уҡ ҙур илебеҙҙе үҫтереүгә, уның хәрби, хеҙмәт, фәнни һәм спорт еңеүҙәренә индергән ҙур өлөшөгөҙ өсөн рәхмәтемде белдерәм. Форумда ҡатнашыусылар башҡорт халҡының ҡунаҡсыллығын тейешле баһалар, был боронғо ерҙең тарихы, мәҙәни мираҫы һәм спорт традициялары һәм, әлбиттә, әлеге ваҡыттағы ҡаҙаныштары менән ҡыҙыҡһыныр һәм танышыр, тигән ышаныстамын. "Спорт - киләсәккә комплекслы ҡараш" тип аталған форумды Башҡортостан лайыҡлы ҡабул итә", - тип билдәләне Рәсәй Президенты Владимир Путин форумдағы кәңәшмәлә сығыш яһап.

Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһының быйылғы лауреаттары араһында "Төньяҡ амурҙары" тулы метражлы анимация фильмын төшөргән "Муха" йәмғиәте директоры Артур АБДРАХМАНОВ та бар. "Башҡортостан" киностудияһы менән берлектә ижад ителгән "Төньяҡ амурҙары" ҙур ваҡиға тип ҡабул ителде. "Муха" йәмғиәтенә килгәндә инде, ул күптән сағыу кинопремьералар өҫтөндә эшләүе менән билдәле. "Чебурашка" и "Нюрнберг" фильмдарында, шулай уҡ сериалдарҙа уларҙың хеҙмәт өлөшө тос. Беҙ Артур Вәли улына бер нисә һорау менән мөрәжәғәт иттек.

Динебеҙҙең төп сығанаҡтары - Ҡөрьәндә һәм бәйғәмбәребеҙҙең (саллаллаһу ғәләйһи үә сәлләм) сөннәтендә кешенең физик сәләмәтлеген һаҡлау өсөн күп кенә күрһәтмәләр бирелгән. Бәйғәмбәребеҙ (саллаллаһу ғәләйһи үә сәлләм) үҙенең өммәтен ғибәҙәт ҡылырға ғына түгел, шулай уҡ кешенең тормошон еңеләйтергә, тән, рух һәм әйләнә-тирә менән гармония тыуҙырған йәшәү рәүешенә өйрәтә. Аллаһы Тәғәлә үҙенең ҡолдарына рух, аҡыл һәм кәүҙә сәләмәтлеген тәьмин иткән бөтә нәмәне рөхсәт итә һәм тойғоларҙы, һәләтте таратҡан, уның рухи һәм физик сәләмәтлегенә зыян итерҙәй эштәрҙе тыя.

Гәзитебеҙҙе алғас та уның иң артҡы битендәге "Аҡыл - ҡаҙна" рубрикаһын уҡый һалып алам. "Шулай итеп…" тип башланған өлөшөндә йыш ҡына тормошобоҙҙоң һәр төрлө үҙенсәлектәре хаҡында фекерләүгә этәреүсән кескәй генә хикәйәттәр сыҡҡылай.

Күршебеҙҙә генә, түңгә ҡарай өҫкө яҡтан Нурислам ағайҙың берҙәм, егәрле, татыу ғаиләһе йәшәй. Ул үҙе совхоз бүлексәһенең механигы, ә алыҫ тарафтарҙан килен булып төшкән ҡатыны Татьяна апай участка дауаханаһында етәксе. Өс балалары бар: Лена, Лида, Валера. Улар барыһы ла бында тыуғанлыҡтан, рус теленең ни икәнен дә белмәйҙәр. Таня апай ҙа бер ниндәй ыҡ-мыҡһыҙ беҙҙеңсә һөйләшә, һәр кем менән һәүетемсә, иркен аралаша, ҡунаҡтарҙа иһә, ҡайһы саҡ, дәрте килгәндә, ҡыҫҡа таҡмаҡтарға тартым йырҙарҙы йырлап та ебәргеләй, тик ни хәл итәһең, килешһеҙерәк һикрәңләп, тыпырҙап бейеүе ят, өҫтәүенә почтанан урыҫ телендә сыҡҡан гәзит-журналдарҙы ғына яҙҙырта, сиркәү байрамдарының береһен дә ҡоро ҡалдырмай, теүәлләп, урын-еренә еткереп үткәрә.

Бөгөнгө әңгәмәсебеҙ - ХӨСНӨТДИНОВА Эльза Камил ҡыҙы. Ул - билдәле Рәсәй ғалимы, генетик, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Рәсәй Мәғариф академияһының ағза-корреспонденты, БР Фәндәр академияһы академигы, биология фәндәре докторы, профессор. Рәсәй Федерацияһының һәм Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре. Башҡортостан Республикаһының Фән һәм техника өлкәһендәге дәүләт премияһы лауреаты. Популяциялар һәм медицина генетикаһы өлкәһендә Рәсәй Федерацияһының төп белгестәренең береһе.

Өфөлә Әхмәтзәки Валиди урамын төҙөкләндереү барышында эшселәр тарихи объектҡа юлыҡҡан.

(Генерал-майор И.В. Чернов яҙмаларынан)

Граф П.П. Сухтелен
(1830 - 1833 йылдарҙа Ырымбур губернаторы булған).

Сухтелендың юллауы буйынса 1835 йылда иң юғары заттың рөхсәте менән Ҡаҙан университеты ҡарамағына мосолмандар өсөн йыл һайын 12 мең һумлыҡ 20 стипендия булдырыу ҡарала.

Башҡортостан йәнлектәренең Ҡыҙыл китабы яңыртылды. Ҡыҙыл китапҡа индерелгән үҙгәрештәр тураһында Башҡортостан Республикаһы Ҡыҙыл китабының баш мөхәррире, Өфө фән һәм технологиялар университетының биология һәм экология кафедраһы доценты Винер ХӘБИБУЛЛИН һөйләй.