Белем усаҡтарында яңы уҡыу йылына ҡыҙыу әҙерлек тамамланып килә. Мәғариф буйынса үткәрелгән Бөтә Рәсәй һәм республика кимәлендәге август кәңәшмәләрендә иң актуаль проблемалар уртаға һалып тикшерелде, хәл итеү юлдары барланды. Кәңәшмәләрҙең һөҙөмтәһе, киләһе уҡыу йылына ҡуйылған маҡсаттар тураһында педагогтарҙың үҙҙәренән һораштыҡ.

Торлаҡ төҙөү күләме буйынса уңышлы 10 төбәк иҫәбенә ингән эре ҡалалар өсөн "алданған өлөшсөләр" проблемаһы бөгөн дә көнүҙәк булып ҡала. Төҙөлөп ятҡан йортта фатир алырға ниәт итеп, мутлашыусылар ҡулына эләкмәҫ һәм алданыусылар исемлеген тулыландырмаҫ өсөн нимә белергә кәрәк?

"Киске Өфө" гәзитенең 34-се һанындағы "Тураһын әйткәндә..." рубрикаһында баҫылып сыҡҡан "Осон осҡа ялғарғамы, лайыҡлы эш хаҡы талап итергәме?" тигән мәҡәләне уҡып сыҡҡас, шуға өҫтәп, мин дә ҡайһы бер фекерҙәремде белдереп китергә уйланым, сөнки "Киске Өфө"нөң был һаны баҫылып сыҡҡас, шәмбе - 20 августа Мәскәүҙә Бөтә Рәсәй уҡытыусылары кәңәшмәһенең йомғаҡлау ултырышында Рәсәй Премьер-министры Д.Медведев ҡатнашты һәм мәғариф өлкәһендәге ҡайһы бер мәсьәләләргә асыҡлыҡ индерҙе.

Белемлегә йот юҡ, тигәндәй, йәйге ялын файҙалы итеп үткәрергә, белем алырға, тәжрибә тупларға, шәхси сифаттарын камиллаштырырға ниәт иткән иң әүҙем, алдынғы ҡарашлы, маҡсатҡа ынтылышлы йәштәр ошо көндәрҙә "Ташлы" ат спорты-һунарсылыҡ хужалығы биләмәһендә мәғариф һабантуйы үткәрҙе.

"Бәйләнештә" селтәрендә "Башҡорт ҡатын-ҡыҙы" сәхифәһендә "Сәләмәт булайыҡ!" битен алып барыусы табибә Әлфиә АЛТЫНБАЕВА Башҡорт дәүләт медицина институтында терапевт һөнәренә эйә була, әммә һәр саҡ белемен камиллаштырыу өҫтөндә эшләй. Шул уҡ ваҡытта ул традицион медицинананы ла күҙ уңынан ысҡындырмай. Ошо камиллашыу ынтылышы уны 1996 йылда Г. Ҡыуатов исемендәге Республика клиник дауаханаһының традицион медицина кафедраһында рефлексотерапия ысулын өйрәнеүгә алып килһә, һуңынан һөлөк менән дауалау серҙәрен үҙләштерә. Бөгөн уның менән ошо ике ысул үҙенсәлектәре хаҡында һөйләшәсәкбеҙ.

Бөгөнгө һүҙебеҙ ҡорос ихтыярлы, нескә күңелле башҡорт ҡыҙы - Европа һәм Рәсәй чемпионы, Бөтә донъя Универсиадаһының көмөш призеры, йүгереүсе Гөлшат ФАЗЛЕТДИНОВА хаҡында булыр. Гөлшаттың спорт өлкәһендәге бөтә титулдарын һанап тормай, "Халыҡ-ара класлы спорт мастеры, Рәсәйҙең иң көслө йүгереүселәренең береһе", тип кенә әйтһәк тә, уның ниндәй кимәлдәге спортсы булыуы аңлашылалыр.

Һуғыш шарттарында Ислам дине башҡорт ғәскәрендә тәртип, берҙәмлекте һаҡлаусы, һалдаттарҙың рухын нығытыусы факторҙарҙың береһе булып тора. Шуға күрә лә һәр башҡорт полкында муллалар эшмәкәрлек итә. Улар дини йолалар атҡарыуҙан тыш, Башҡорт хөкүмәтенең ҡарарҙарын еткереп, аңлатыу эше алып бара, һалдаттарҙың рухи тотороҡлоғон тәьмин итә. Башҡорт командованиеһы ла һалдаттарҙы яуға өндәгәндә дингә мөрәжәғәт итә. Мәҫәлән, 1919 йылдың ғинуарында Нуҡай ауылы янында (хәҙерге Күгәрсен районы) ҡыҙылдарҙың кавалерия полкын ҡыйратҡан башҡорт ғәскәрҙәренең Мораҡ төркөмө яугирҙарын ҡотлап, төркөмдөң командующийы штабс-ротмистр Х. Әлишев былай тип мөрәжәғәт итә:

Уҡытыусы булыу, һис шикһеҙ, бөтәһенең дә елкәһенән килә торған эш түгел. Бигерәк тә бөгөнгө төрлө яҡлы эшмәкәрлек, белем талап ителгән заманда эшләргә дәрте булмаған кеше мәктәпкә башын да тыҡмай. Был турала ил етәкселәре лә хәтергә төшөрөп кенә тора: аҡса табырға теләгәндәр балаларға белем биреү өлкәһендә эшләй алмай. Ошо көндәрҙә Өфөлә үткәрелгән Мәғариф буйынса республика август кәңәшмәһендә лә кадрҙар, киләсәккә маҡсаттар, пландар тураһында етди һөйләшеү булды.

Республика уҡытыусыларының август кәңәшмәһе лә үтеп китте. Киләсәк быуынға белем биреү мәсьәләһенә яңыса ҡараш һәм мөнәсәбәт тураһында етди һүҙ алып барылды унда.

Был айырыуса Мәскәүҙән килеп, кәңәшмә эшендә ҡатнашҡан РФ мәғариф һәм фән министры урынбаҫары Л. Огородованың сығышында айырым-асыҡ әйтелде. Уның билдәләүенсә, киләсәктә мәғариф өлкәһендә "милли интеллектуаль мөмкинлектәрҙе үҫтереүгә" баҫым яһаласаҡ. "Кадрҙар әҙерләү" терминынан беҙ "интеллектуаль потенциал булдырыу"терминына яҡынланыҡ, сөнки милли хәүефһеҙлек тәьмин итергә бурыслы алдынғы, үҫешкән илдең кадрҙары булырға тейеш", тине ул.

"Киске Өфө" гәзитенең "Бәйләнештә" социаль селтәрендәге "Башстатус" төркөмө менән берлектә иғлан иткән "Башҡорт китабы топ-100+" акцияһына ҡушылған уҡыусыларыбыҙҙың тәҡдимдәрен һәр һанда күрһәтә киләбеҙ. Бөтәһе лә уҡырға тейешле китаптар исемлеге яйлап үҫә бара. Әлегә ул бына ниндәй:
1. "Урал батыр" башҡорт халыҡ эпосы
2. М. Аҡмулланың шиғырҙар йыйынтығы
3. Ҡол Ғәли "Йософ ҡиссаһы"
4. Ризаитдин Фәхретдин "Нәсихәттәр"
5. Ғайса Хөсәйенов "Тормош" һәм "Донъя" парсалар китаптары
6. Шәйехзада Бабич, "Ғазазил" поэмаһы, шиғырҙар
7. Зәйнәб Биишева "Кәмһетелгәндәр" трилогияһы
8. Һәҙиә Дәүләтшина "Айбикә" повесы
9. Әхмәтзәки Вәлиди "Хәтирәләр"
Киләһе фекерҙе яҙыусы Рәсүл Байгилдиндан яҙып алдыҡ.

Мексикала үткән "Бөтә донъя фольклориадаһы-2016" сараһында Башҡортостаныбыҙҙан Фәйзи Ғәскәров исемендәге дәүләт халыҡ бейеүҙәре ансамбле менән "Арғымаҡ" этно-рок төркөмө ҡатнашыуы тураһында хәбәр иткәйнек инде.

"Аллаһ юлында үлтерелгәндәрҙе "үлек" тип әйтмәгеҙ. Улар тере, тик һеҙ быны һиҙмәйһегеҙ".
Әл-Бәҡара сүрәһе, 154-се аят.

Бала саҡтағы ошондай бер мәл хәтерҙә ҡалған: өләсәйем кем менәндер һөйләшеп ултырғанда, әүлиә кеүек кешенән дә ғәйеп табырҙар икән, ул ниндәй халыҡ дошманы булһын инде, тип әрнеп әйтеп ҡуйҙы. Мин, өлкәндәрҙең һүҙенә ҡыҫылып, кем ул халыҡ дошманы, әле ҡайҙа ул, тип ныҡыша башлағас, өләсәйем: "Тауышланма, мәзин бабай ине ул, алып киттеләр ҙә, кире ҡайтманы, һыуға төшкән кеүек ғәйеп булды", - тине.

Бер ваҡыт йәмғиәттә милли идея эҙләү күренеше популяр булып киткәйне. Йәнәһе лә, милли идеяны тапһаҡ, милләтебеҙ алға китер, үҫер. Тәҡдимдәр бихисап булды, һәр кем үҙе эшләгән эште милли идеяға тиңләне, әммә аныҡ ҡына, барыһы ла күтәреп алырлыҡ, әйҙәүсе уртаҡ фекер табылманы. Ләкин халҡыбыҙҙы ҡыбырлатып, сәмләндереп алырға бер сәбәп булды ул. Бөгөн заман башҡортоноң образын эҙләйбеҙ икән, тимәк, был сара ла күңелдәргә рух һалырға, тиңләшергә тырышырлыҡ шәхестәрҙе табырға һәм барларға кәрәклегенә ишара. Бөгөнгө геройҙарыбыҙҙы ла, һис шикһеҙ, заман башҡорттары тип атарға мөмкин. Ни өсөн икәнен әңгәмәлә үҙегеҙ аңларһығыҙ. Шулай итеп, һүҙ Башҡорт Википедияһы хакимдары Рөстәм НУРЫЕВ менән Зөфәр СӘЛИХОВҡа.

Башҡорт ғәскәрҙәре 1918 йылдың июнендә аҡтар яғында Башҡорт хөкүмәтенең ҡарары буйынса ойошторола. Бының өсөн Башҡорт хөкүмәтенең хәрби бүлеге янында махсус Башҡорт хәрби советы булдырыла. Ул Башҡорт ғәскәренең штабы тип тә аталып йөрөтөлә. Аҡтар яғында Башҡорт хөкүмәте ҡыҫҡа ғына ваҡыт эсендә 8 полк ойоштороуға өлгәшә. 1918 йылдың сентябрендә башҡорт полктары Айырым Башҡорт корпусына берләштерелә1.

Әсәйем ауырып дауаханаға ятҡас, бер көнгә ауылға ҡайтып, донъя көтөп торҙом. Хәлдән генә тайҙым! Ауыл ҡыҙымын, ошо йортта үҫтем, ләкин "ҡара эште" онотҡанмын икән. Ауыл ҡатын-ҡыҙҙарының эше тауыҡ сүпләһә лә бөтөрлөк түгел икәненә тағы бер ҡат инанып ултырыла...

Беҙҙең эраға тиклем 356-323 йылдарҙа йәшәүсе Македония батшаһы Александр Македонский - Искәндәр Зөлҡәрнәй ярты донъяны яулағандан һуң 32 йәшендә донъя ҡуя. 33 йәше тулыуға ай самаһы, ғәрәптәргә ҡаршы һуғыш башланыуға 6 көн ҡалғас, ул мәңгелеккә күҙҙәрен йома. Йылъяҙмаларҙа теркәлеп ҡалғанса, ул үҙен һуңғы юлға ике ҡулының устарын халыҡҡа күрһәткән килеш алып барыуҙарын һорай. Ҡайһы бер сығанаҡтарҙа ул ҡулдарын ҡәберҙән тышҡа сығарып күмеүҙәрен үтенгән, тигән мәғлүмәт тә һаҡлана.

Өфө тормошо, төбәктең баш ҡалаһының йөҙө, уның уңыштары һәм етешһеҙлектәре, сифатлы үҙгәрештәре, төҙөлөш һәм юл эштәре, халыҡты медицина хеҙмәтләндереүе һәм яңы мәктәптәр төҙөлөшөнә арналды Башҡортостан Башлығы Рөстәм Хәмитовтың баш ҡаланың киң мәғлүмәт саралары - "Вечерняя Уфа", "Уфимские ведомости" һәм "Киске Өфө" гәзиттәренең етәкселәре менән әңгәмәһе. Һөйләшеүҙең төп темаһы юҡҡа ғына Өфөгә арналманы, сөнки, образлы итеп әйткәндә, төбәктең "визит карточкаһы" буйынса уның бөгөнгөһө, үҫеш ҡеүәте һәм перспективалары тураһында фекер йөрөтәләр. Өҫтәүенә, Рөстәм Зәки улы ла өфөлө. Тимәк, тыуған ҡалаһының уңыштары һәм проблемалары тураһында яҡшы хәбәрҙар, уға эргә-тирәһендә йәшәүселәр, Өфөнөң үткәнен бөгөнгөһө менән сағыштырып ҡараусылар күҙе менән ҡарай белә.

Мәғариф хеҙмәткәрҙәре август кәңәшмәһенә быйыл Өфө ҡалаһында 8 августа йыйыласаҡ. Кәңәшмәлә ниндәй проблемаларға иғтибар биреләсәк, ниндәй көнүҙәк мәсьәләләр кисекмәҫтән хәл ителешен көтә?

"Август айында яңы уҡыу йылына әҙерлек кимәлен баһалау, һығымталар яһау йолаға ингән. Мәктәптәрҙә эштәр тамамлана, барлыҡ учреждениелар ҙа тиерлек балаларҙы ҡабул итергә әҙер. Быйыл балалар баҡсаларына 8600 бала килә, мәктәптәрҙә беренсе синыфта 52783 бала белем аласаҡ. Ә дөйөм Башҡортостан буйынса ҡарағанда, мәктәпкәсә белем биреү учреждениеларында 234 меңгә яҡын бала тәрбиәләнә, мәктәптәргә 440586 уҡыусы йөрөй. Шуға күрә, мәғариф хеҙмәткәрҙәре кәңәшмәһендә күтәрелгән һорауҙар беҙҙең республикала йәшәүселәрҙең күбеһенә ҡағыласаҡ", - тине Константин Толкачев һәм мәғариф системаһының үҫеше һәр ваҡыт БР Дәүләт Йыйылышы - Ҡоролтайҙың иғтибар үҙәгендә тороуын билдәләне.

"Киске Өфө" гәзитенең "Бәйләнештә" социаль селтәрендәге "Башстатус" төркөмө менән берлектә иғлан иткән "Башҡорт китабы топ-100+" акцияһына ҡушылған уҡыусыларыбыҙҙың тәҡдимдәрен һәр һанда күрһәтә киләбеҙ. Бөтәһе лә уҡырға тейешле китаптар исемлеге яйлап үҫә бара. Әлегә ул бына ниндәй:
1. "Урал батыр" башҡорт халыҡ эпосы
2. М. Аҡмулланың шиғырҙар йыйынтығы
3. Ҡол Ғәли "Йософ ҡиссаһы"
4. Ризаитдин Фәхретдин "Нәсихәттәр"
5. Ғайса Хөсәйенов "Тормош" һәм "Донъя" парсалар китаптары
6. Шәйехзада Бабич, "Ғазазил" поэмаһы, шиғырҙары
7. Зәйнәб Биишева "Яҡтыға" трилогияһы
8. Һәҙиә Дәүләтшина "Айбикә" повесы
"Башҡорт китабы топ-100" акцияһына ҡушылып, һәр башҡорт уҡырға тейешле китаптар араһына Әхмәтзәки Вәлидиҙең "Хәтирәләр" китабын индерергә тәдим итеүсе гәзит уҡыусыларыбыҙҙың береһе - Ишембай районының имам-мөхтәсибе Ильшат Хафизов:

Бөгөн һәр тарафта замана үҙгәрештәренә, эшһеҙлеккә, аҡсаһыҙлыҡҡа зарланыу ғәҙәткә инеп китте. Ул үҙгәрештәр беҙҙең кеүек бәләкәй ауылдарға нығыраҡ та ҡағылды әле ул. Әммә мәктәп юҡ, клуб юҡ, тип, ҡул ҡаушырып ултырмай ғүмәрҙәр. Баймаҡ районының ошо бәләкәй генә ауылында башҡарылған ҡайһы бер эштәрҙе барлап үтәйек әле, булмаһа.