Башҡортостандың, Рәсәйҙең спорт тарихында яңы йондоҙ балҡыны. Ул - 12 йәшендә генә муай-тай (тай боксы) көрәшендә юғары үрҙәргә өлгәшкән Өфө ҡыҙы Сәлимә Иҫәнғәлина.

Йыл һайын 26 сентябрҙә республикабыҙҙа башҡорт халҡының милли геройы Салауат Юлаевтың Хәтер көнө билдәләнә. Был юлы батырҙың яндырылған тыуған ауылы Тәкәй урынында төҙөлгән "Салауат ере" тарихи-мәҙәни комплексында символик һәйкәл - кенотаф асыу тантанаһы үтте.

Театрҙар ҡартаямы икән? Юҡтыр. Олпатланалыр, абруйланалыр, нығыналыр - тағы әллә күпме ланалыр, йәшәрмәһә лә, заман талабына, замана тамашасыһы ихтыяжына тап килтереп йәшәйҙер. Республикабыҙҙа икенсе профессиональ театр булып Стәрлетамаҡ ҡалаһында тәү башлап донъяға ауаз һалған Арыҫлан Мөбәрәков исемендәге Сибай дәүләт башҡорт драма театры быйыл 95-се ижади миҙгелен аса. Бер быуатҡа яҡын тарихы булған дәүләт ойошмаһы үҙен нисек тоя, тын алышы нисек? Театрҙың тамашасыларҙы ойоштороу буйынса директор урындаҫары Айгөл Альберт ҡыҙы ҒӘЙНУЛЛИНАға ошо һәм башҡа һорауҙар менән мөрәжәғәт иттек:

Көҙ етеү менән киҫкен респиратор инфекциялар һәм киҙеү менән сирләүселәр һаны арта. Был һыуыҡтар башланыу, мәктәп уҡыусыларының йәйге каникулы тамамланыуы менән дә бәйле, улар парта артына ултыра, ә өлкәндәр отпусктан һуң офистарға сыға. Кешеләр менән бәйләнеш күберәк булған урындарҙа вирус менән алмашыу ихтималлығы ла юғарыраҡ. "Башинформ" Башҡортостанда яңы эпидемиологик миҙгелгә нисек әҙерләнеүҙәре һәм үҙеңде ауырыуҙан нисек һаҡларға кәрәклеге хаҡында мәғлүмәт йыйҙы.

Башҡортостандың атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре Франгизә ИЛБӘКОВА - тынғы белмәгән сәнғәт эшмәкәрҙәренең береһе. Режиссер, сценарист, журналист булараҡ киң эшмәкәрлеге Башҡортостан телевидениеһында эшләгән осорға тура килә. Ҙур проекттар авторы ул Франгизә Фәннән ҡыҙы. Бөгөн уны тиҫтәләгән йырҙар авторы тип тә беләбеҙ. "Үҙем булып ҡалам" тип аталған китабында ижад юлы шаҡтай тулы сағылыш таба, хисле шиғырҙары бай күңел донъяһын аса. Ошо бәрәкәтле ижад юлына ентекләберәк туҡталырға, иң мөһим мәлдәрен иҫкә алып үтергә ваҡыт еткәндер.

Әсәйем ете бала тыуҙырып үҫтергән. Шуларҙың береһе - мин. Донъяға өсөнсө бала булып килгәнмен. Тыуғанымда яҡты донъяға йомарланып килеп сыҡмағанмын, ә һыуға шөңгөргә әҙерләнгән кешеләй, ҡулдарымды һоноп, йылы һыу тултырылған ялғашҡа шылып төшкәнмен.

Гәзиттең быйылғы 11-се һанында (27 март) Хәйбулла районының Әбделнасир ауылынан сыҡҡан йәштәрҙең "Өфө - Әбделнасир араһы, йүгереп кенә бараһы..." тигән әңгәмәһе баҫылды. Унда ошо ауылда тыуып үҫеп, Өфөлә төйәкләнгән Альмира Ҡолдәүләтова-Юлдыбаева, Айнур Ғүмәров, Илдар Ғәбитов, Гөлсәсәк Хәйруллина-Фәйзуллина, Айгөл Миңнуллина ҡатнашып, уларҙың фекерләшеү ҡоро гәзит уҡыусылар тарафынан йылы ҡабул ителгәйне. Хәйбулла районының Йәнтеш ауылы ир-уҙаманы Булат Ильяс улы Торомтаев та ошо әңгәмәгә, ғөмүмән, хәҙерге ауыл проблемаһына ҡарата үҙ фекерҙәрен белдерергә булды. Булат Ильяс улы Өфө авиация институтын тамамлаған. Хәйбулла РТП-һында хеҙмәт иткән, Атингән ауылы хакимиәте башлығы булып эшләгән, хәҙер хаҡлы ялда.

(Салауат Хәмиҙуллиндың видеофильмы буйынса)

Светлана Воробьева, тарих фәндәре кадидаты БР Милли музейының өлкән ғилми хеҙмәткәре: Көньяҡ Уралда, Өфө ҡалаһы территорияһында - Өфө ярымутрауында, бигерәк тә Ағиҙелдең уң яры буйҙарында иртә тимер быуатына ҡараған ҡаласыҡтарҙа, ҡәберлектәрҙә табылған 40 меңдән ашыу ҡомартҡы предметтар Башҡортостан Республикаһының Милли музейында һаҡлана. Улар - Ҡара Абыҙ мәҙәниәте ҡомартҡылары. Мәҫәлән, ошо осорға ҡараған иң сағыу әйберҙәрҙең береһе - тотошлай бронзанан ҡойоп эшләнгән ике яҡлы зооморф балта - уның өҫкө яғы ҡош суҡышына оҡшатып эшләнгән.

йәки Һәр нәмә сағыштырыуҙа баҙығыраҡ күренә

Был тормошта ниндәй ҙә булһа берәй нәмә хаҡында һүҙ ҡуҙғатһаҡ, уны үҙебеҙгә, йә башҡаларға аңлайышлыраҡ булһын өсөнмөлөр, икенсе берәй нәмә менән сағыштырыусанбыҙ. Ысынлап та, шунһыҙ күпселек осраҡта теге йәки был хәлдең, күренештең ниндәй икәнлеген тулы итеп белеп тә, тейешенсә баһалап та булмай. Шулай уҡ, бер үк нәмәне төрлө кеше төрлөсә, хатта ҡапма-ҡаршы рәүештә ҡабул итеүе лә бар. Мәҫәлән, Чукотка кешеһе өсөн йылы булған көн, экватор тирәһендә көн күргән африкалыға ифрат та һалҡын булып тойолоуы ихтимал...

Бөрйән районында халыҡ менән осрашыу барышында алты бала әсәһе мөрәжәғәт иткәйне. Ул балаларҙы ҡарауҙың бөтә йылдары ла пенсияның страховкалау стажына индерелмәүенә, шуға күрә иртәрәк хаҡлы ялға сыға алмауына зарланды. Бөтә документтарҙы өйрәнергә һәм, нигеҙ булғанда, законға үҙгәрештәр индереүҙе башларға вәғәҙә бирҙем.

Үткән шәмбелә Башҡортостан Башлығы Радий Хәбиров Өфө ҡалаһының "Кузнецов затоны" биҫтәһендә һәм Өфө районының Шмидт ауылында мәктәптәр төҙөү барышы менән танышты.

Башҡортостан Башлығы Мәскәүҙә "Физик культураны һәм спортты үҫтереү" комплекслы дәүләт программаһын тормошҡа ашырыу буйынса хөкүмәт комиссияһы ултырышында ҡатнашты.

Константин ТОЛКАЧЕВ, БР Дәүләт Йыйылышы - Ҡоролтай рәйесе: Сит ил һүҙҙәре менән сыбарланған ҡалаларҙа алтаҡталарҙы тәртипкә килтереү буйынса Рәсәй кимәлендә күптән һүҙ алып барыла. Илебеҙ ҡалаларының тышҡы йөҙө Рәсәйҙең мәҙәни-тарихи мираҫын һәм тел суверенитетын сағылдырырға тейеш. Ошо йүнәлештә системаһыҙ рәүештә сит телдәрҙе файҙаланыу ҡала мөхитенең милли үҙенсәлектәрен юғалтыуға килтереүе мөмкин. Sale, Coffee, йәки Life Garden торлаҡ комплексы кеүек атамалар һәм алтаҡталар ҡулланыусылар башын бутай, айырыуса был өлкән быуын вәкилдәре өсөн уңайһыҙлыҡтар тыуҙыра.

Башҡортостандың драма театрҙары сәнғәте тарихында - сағыу ваҡиға! Мәжит Ғафури исемендәге Башҡорт академия драма театры легендар Рәсәй Милли драма театрында "Бөйрәкәй" һәм "Ваня ағай" спектаклдәрен уйнаны.

Бынан егерме ете йыл элек, Башҡортостан дәүләт институтында эшләгән осорҙа, башҡорт теле һәм әҙәбиәте факультеты талиптары менән "Ниндәй халыҡ бәхетле?" тигән темаға һөйләшеү үткәргәйнем. Төрлө фекерҙәрҙе тыңлап, ошондай һығымта яһағайныҡ: "Халыҡтың яҡшы уҡытыусылары күп булһа, ул бәхетле. Киреһе лә дөрөҫ - халыҡ бәхетһеҙ икән, уның уҡытыусылары ла шәптән түгел".

Әле оҙайлы хәрби хеҙмәтем тамамланмаған осор, сираттағы командировкаларымдың береһендә баш ҡалабыҙҙағы бер мөхәрриәткә ниндәйҙер ҡулъяҙмамды алып ингәйнем. "Ни йомош, иптәш подполковник?" тип ҡаршы алды бер ағай. "Бер хикәйә алып килгәйнем…" Минең ҡайһы яҡтан, кем булыуымды белешеп алғас, ул: "Хикәйә яҙырға яҡшы итеп өйрәнгең килһә, Хәйҙәр Тапаҡовты күберәк уҡы", - тип кәңәш итте.

Нишләптер баштан өнәмәне ошо ике малайҙың айырылғыһыҙ дуҫ булыуын. Әллә үҙенең яңғыҙаҡ тормошоноң мөһөрөмө - иллә-мәгәр кеше араһындағы яҡынлыҡты үҙенән көлөү һымаҡ ҡабул итә ул. Күрә алмай башҡалар араһындағы дуҫлыҡты, шулай уҡ ир менән ҡатын татыулығын.
- Варвара Николаевна, Мунька ҡайҙа бара ул? - Илназ был хәлдән хафаға ҡалды.

Өфө һөйләй! Радио эфирынан яңғыраған бына ошо ике һүҙ беҙгә бала саҡтан таныш. Тылсымға эйә һүҙ радиотыңлаусыға күтәренкелек бүләк итә, уны яҡшы кәйефкә көйләй. Нисәмә тиҫтә быуын уны тыңлап үҫте. Һәм әле лә заманыбыҙға сәләм булып яңғырай ошо һүҙҙәр. Быуындар алмашына, ләкин радио тыңлаусы менән яҡты, ихлас аралашыу өҙөлмәй. Киреһенсә, ул байый, тулылана, яңы йөкмәтке менән сағыулана ғына бара. "Юлдаш" радиоһының юбилейы алдынан башлыса тура эфирҙа эшләүсе талантлы журналистар Гүзәл ЗАРИПОВА менән Гөлназ ХӘЛИТОВА менән әңгәмә ҡорҙоҡ.

йәки Нисә йәш һиңә, Өфө?
(Салауат Хәмиҙуллиндың видеофильмы буйынса)

Салауат Хәмиҙуллин, тарих фәндәре кандидаты, билдәле тележурналист: "Өфө - миллионлы мегаполис, Башҡортостан Республикаһының баш ҡалаһы, XIX быуатта - Өфө губернаһының, XVIII быуатта - Өфө йәғни Башҡорт провинцияһының, XVI-XVII быуаттарҙа - гигант арауыҡты биләгән Өфө өйәҙенең үҙәге. Уның биләмәләрен көнсығышта Тобол йылғаһынан алып көнбайышта Волгаға, төньяҡта Кама йылғаһынан көньяҡҡа табан Эмбаға тиклем йәйрәп ятҡан аҫаба башҡорт ерҙәре хасил иткән. Урта быуаттарҙа хәҙерге Өфө урынында шулай уҡ административ үҙәк ролен үтәгән ҡала булған, быға археология, яҙма сығанаҡтар һәм картография материалдары дәлил. Шуға күрә ҡалаға нигеҙ һалыныуҙың рәсми датаһы - 1574 йыл - элекке ваҡыттарҙан әлеге көнгә тиклем бәхәсле мәсьәлә булып ҡала һәм һәр төрлө шикләнеүҙәргә, уй-фекерҙәргә ерлек бирә. Беҙ ҙә ошо ҡыҙыҡлы тема буйынса барлыҡҡа килгән һорауҙарға үҙебеҙҙең эксперттарыбыҙ - Петр Рычков, Петр Пекрский, Николай Гурвич, Булат Аҙнабаев, Рәмил Рәхимов, Фларит Сөнғәтов, Илшат Бахшиев, Владимир Агте, Светлана Воробьева, Александр Колонских, Искәндәр Сәйетбатталовтар менән бергәләп яуаптар эҙләп ҡарайыҡ".

Әбйәлил районы "Ҡыҙыл Башҡортостан" хужалығы механизаторы Заһит Фәхрисламовтың тәүге мең тонна иген һуғып алыуы тантаналы сара итеп билдәләнде һәм уның комбайынына совет осорондағы кеүек йондоҙ беркетелде. Был ваҡиғаны легенда ҡайтыуына тиңләргә була, ти ауыл хеҙмәтсәндәре.