Суфыйсылыҡты Уралға Зәйнулла ишандың оло ҡарт аталары Тупый, Ураҙғәли, Яныш, Ятабей, Манғут, Һеркә Урта Азия яҡтарынан карауансылар аша Ефәк юлы менән килтергән булhа кәрәк. Сөнки уларҙан байтаҡҡа hуңыраҡ тыуған Аҙнасура ишан, Уау Мөхәммәт Вәхит уны ентекле белмәҫ ине. Күрәhең, ул ерле халыҡ араhында электән ярайhы уҡ киң таралған була. Әммә суфыйсылыҡ киң йәмәғәтселеккә бик күптәнән таныш булhа ла, беҙгә, хәҙерге кешеләргә, Зәйнулла ишандың тормошон өйрәнгәндә тағы ла нығыраҡ асыла бара.

Кеше исеменең йәненә тәьҫире, тормошона шауҡымы тураһында төрлө фекерҙәр һәм фараздар ишетелеп тора. Тимәк, йәмғиәттә милләттең киләсәге тураһында борсолоу бар. Был хәл уйландыра һәм ҡыуандыра. Ул турала бик төплө һәм фәһемле итеп "Киске Өфө"лә лә яҙыла килә. Башҡаларҙың фекерҙәрен ишетеп, шәжәрәләрҙәге төрлө быуын исемдәре менән танышып, уйланып, мин дә бер-ике һүҙ әйтергә булдым.

Был көндәрҙә бөтөн донъя иғтибары АҠШ лидеры Дональд Трамп менән РФ Президенты Владимир Путиндың 15 августа Аляскала үтәсәк осрашыуына йүнәлтелгән. "Ә ни өсөн тап Аляскала?" тигән һорауҙы биреүселәр күп икән. Бының үҙенә күрә символик мәғәнәһе бар, ти сәйәси күҙәтеүселәр. Бер яҡтан, был донъяуи иғтибарҙың Атлантика төбәгенән Тымыҡ океан киңлегенә күсеүенә ишаралаһа, икенсенән, ҡасандыр Рәсәй биләмәһе булған Аляскала - Европанан алыҫтараҡ булыу теләге һиҙемләнә.

Ошо көндәрҙә генә әле торлаҡ-коммуналь хеҙмәттәргә 1 июлдән байтаҡҡа арттырылған түләүҙәр квитанцияһын ҡулға алып, өнһөҙ ҡалдыҡ. Бер яҡтан уйлап ҡарағанда, бында бер ниндәй ҙә көтөлмәгән яңылыҡ та юҡ һымаҡ: тарифтар йыл да яңыра, арта тора, тик шулай ҙа был "йола"ның ныҡ ҡына кеҫәгә һуғыуына һис өйрәнеп булмай.

Өфөлә 360 уҡыусыға һәм 250 йоҡо урынына иҫәпләнгән республика математика лицей-интернаты төҙөлөшөнә рәсми старт бирелде. Тантаналы сарала Башҡортостан Башлығы Радий Хәбиров ҡатнашты.

Баш ҡаланың Затон биҫтәһендә башҡорт орнаменты стилендәге фасадтары булған яңы торлаҡ комплексы барлыҡҡа киләсәк. Халыҡтар Дуҫлығы проспектындағы йорттарҙы традицион башҡорт балаҫы аҫалары биҙәйәсәк.

Ғаиләлә атай абруйының йәш быуынды тәрбиәләүҙә ни ҡәҙәр мөһим роль уйнауы һәммәбеҙгә лә яҡшы мәғлүм. Атай хәстәрен, яуаплылығын тойоп үҫкән балаларҙың киләсәге лә өмөтлө, ышаныслы. Бәхеткә күрә, һуңғы йылдарҙа республикала ғаилә ҡиммәттәрен барлап, быуын-ара бәйләнештәрҙе нығытыуға, ир-егеттең абруйын үҫтереүгә айырата ҙур иғтибар бүленә. Был йәһәттән бигерәк тә Башҡортостандың "Ир-егеттәр ҡоро" төбәк йәмәғәт ойошмаһының эшмәкәрлеге оло баһаға лайыҡ. Мәҫәлән, яңыраҡ Белорет районының Ноҡат ауылы янында үткән йүкәнән батман яһау буйынса тәжрибә уртаҡлашыу ҙа иң элек ир-аттарыбыҙҙың һиммәтен арттырыуға, атай менән уландар араһындағы мөнәсәбәттәрҙе яҡынайтыуға йүнәлтелгән бит. Әйткәндәй, бер йыл элек атай-улдар ошонда түмәр умарталар яһарға өйрәнгәйне.

Гәзитебеҙҙең 23-сө һанындағы "Фәһем" рубрикаһы аҫтында "Әсә ҡарынындағы әңгәмә" тип аталған ғәйәт тә фәһемле хикәйәтте уҡып, ошо хаҡта үҙемдең фекерем менән дә бүлешмәк булдым. Был, әлбиттә, булған хәл түгел (әстәғфируллаһ!), әммә уйлыға уй һалырлыҡ…

Ҡыҙыҡ, элегерәк был яҡтарҙа мал торлағын "аҙбар" тип йөрөтәләр ине. Хәҙер? Ә хә-әҙе-ерр... Һарай! Тас батша һарайы тиерһең! Ысынлап та, тиҫтә йыл элек кенә һалынған аҙбарҙар урынына торғаны батша һа-райҙары ҡалҡа: стеналары - шлаклы блоктан да силикат кирбестән, ҡыйыҡтары өйҙөкөнә алмаштырғыһыҙ - профнастил да тимер черепица! Хәйер, эш төҙөлөш материалдарында, йәғни есемендә, хатта исемендә лә түгел, эш башҡала...
Һарай...

Бөгөнгө әңгәмәсебеҙ - 53 йыл дауамында башҡорт телен уҡытыу методикаһы проблемаларын ғилми-ғәмәли яҡтан хәл итеү өҫтөндә эшләгән педагог-методист Вәкил Исмәғил улы ХАЖИН. Ул - педагогика фәндәре кандидаты, Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәғариф хеҙмәткәре, РСФСР-ҙың халыҡ мәғарифы алдынғыһы, Рәсәй Федерацияһының почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре.

Туған тел мәсьәләһе бөгөн үтә лә киҫкен тора. Усҡа алған ҡом бармаҡтар араһынан ҡойолған кеүек, милли асылыбыҙҙың төп билдәһе күҙебеҙ алдында юҡҡа сыға. Телебеҙ бишеге булған ауылдарҙа йәшәгән, ата-әсәләре саф башҡортса аралашҡан ғаиләләрҙә лә балалар хәҙер йыш ҡына русса һөйләшә. Беҙ, бөгөнгө быуын башҡорттары, телебеҙ үлеүен күҙәтәбеҙ - аяныслы тарихи күренештең, ҡот осҡос ижтимағи процестың шаһитыбыҙ.

Украин дрондары Рәсәй биләмәһенә һөжүмде дауам итә. 3 август төнөнә ҡарай шартлатҡыс аппараттар яуҙырыу айырыуса Ҡара диңгеҙ йүнәлешендә әүҙемләште: был төн Рәсәйҙең төрлө тарафтарына осоролған 93 самолет рәүешендәге дронды, шул иҫәптән Ҡара диңгеҙ акваторияһы өҫтөндә 60 аппаратты беҙҙең Һауа һөжүменә ҡаршы көстәр атып төшөрҙө.

Йәй көндәре нисек үтә: тәбиғәт ҡосағында, йылға, диңгеҙ буйҙарындамы, әллә баҡсала көсөргәнешле хеҙмәт, еләк-емеш йыйыу менәнме, әллә ейән-ейәнсәрҙәр менән мәж килеү өҫтөндәһегеҙме?

Әрмелә хеҙмәт иткән элекке һалдаттарҙың барыһы ла хеҙмәттәштәре менән осрашырға ынтылып йәшәй. Нимә генә тимә, һалдат дуҫлығынан да нығыраҡ дуҫлыҡ юҡтыр донъяла. Күрәһең, һалдат хеҙмәтенең ауырлығы ҡырҡ ата балаларын берҙәм итәлер. Утты-һыуҙы кискәндә тыуған дуҫлыҡ та шулай һыналалыр. Әлеге ваҡытта Өфө ҡалаһында коммунал хеҙмәттә эшләүсе Әбйәлил районының Ярлыҡап ауылында тыуып, Тал-Ҡусҡарҙа үҫкән ир-уҙаман Азамат Рәфил улы БАҺАУВ та бынан ҡырҡ йыл ярым элек әрмелә хеҙмәт иткән. Быйыл июль айында ул оло тәүәккәллек күрһәтеп, алдан иҫкәртмәйенсә, еңел машина менән Дағстандың Левашин районына ҡараған Кулибухна ауылында йәшәүсе хеҙмәттәше, даргин милләтле Магомедкамил Арслановҡа ҡунаҡҡа барған. Ошо хаҡта ишеткәс тә, Азамат менән бәйләнешкә инеп, әңгәмәгә саҡырҙыҡ.

Рәжәп ҡарттың ҡарсығы, етенсе тиҫтәне уҙып китеүенә ҡарамаҫтан, һис кенә лә йәштәрҙән ҡалышырға уйламай. Донъяһы ла, баҡсаһы ла, тәҙрә төбөндәге бихисап гөлдәре лә ялт итеп тора, аш-һыуы йәштәрҙекенән артыҡ булмаһа, кәм түгел. Ғүмер буйы уҡытыусы булып эшләгәнгәлер, зиһене лә теүәл, үҙенә кәрәк нәмәне бик тиҙ отоп ала. Кеҫә телефоны ла уның - иң модалыһы. Кис булдымы, ҡарты телевизор алдына ҡырын ятһа, ул, ноутбугы артына ҡунып, интернетта ултыра. Ҡамасауламаҫ өсөн ҡолаҡсындарын тығып ала ла, донъяһын онота. Ҡартына бер-нисә тапҡыр: "Аш бүлмәһенә телевизор алайыҡ", - тип, инәлеп ҡараны, уныһы тыңламағас, бошоноп тормай, андроидлы телефон алып ебәрҙе. Киноһын да шунан ҡарай, аш йүнәткән арала, ҡолағына тығып, "Юлдаш"ты ла тыңлай. Йә көлөп ебәрә, йә алып барыусылар менән һөйләшә башлай...

Һуңғы ваҡытта бер юлы бик күп халыҡтың асыулы йөрөүе күҙгә салына. Ундайҙарҙың кәйефенең яҙма рәүештә социаль селтәрҙәрҙә иркенләп күбәйтелеүе, таралыуы бигерәк тә ҡурҡыныс күренешкә әйләнде. Бер кешегә йәки төркөмгә, йә берәй ваҡиғаға ҡарата кемдер башлап кире баһа биреп ебәрҙеме, уға шундуҡ башҡалар ҡушыла. Бензинға шырпы һыҙып ырғытҡандай, асыу уты гөлтләп ҡабына һәм китә һыу буйы һәм оҙайлы ваҡытҡа әр-ҡарғыш-һүгенеү һүҙҙәре теҙеп өҫтәү!

Нәркәс - ҡулына әле генә икенсе дипломын алған бик тә һәләтле, егәрле йәш рәсссамдарыбыҙҙың береһе. Ул М. Аҡмулла исемендәге Башҡорт дәүләт педагогия университетының роман-герман факультетын тамамлағандан һуң, Мәскәү Юғары иҡтисад мәктәбе университетының дизайн курсында иллюстрациялар эшләү буйынса оҫталығын камиллаштыра. Башҡортостан Яҙыусылар союзының яңыртылған бинаһына ингән кеше уның иң элек художестволы биҙәлешенә иғтибар итә. Бина эсендәге һүрәттәр, яҙыуҙар - бөтәһе лә камил, бөтәһе лә үҙ урынында. Бөтәһе лә ижади һәм заманса. Был эштәрҙең авторы, йән өрөүсеһе йәш рәссам Нәркәс МЫРҘАҒОЛОВАның әле М. Ғафуриҙың мемориаль йорт-музейында бай күргәҙмәһе эшләй. Ошо уңайҙан йәш рәссамға бер нисә һорау менән мөрәжәғәт иттек.

Суфыйсылыҡ тәриҡәте бөгөнгө Учалы районы Аҙнаш ауылына ҡыуаҡан ырыуы кешеhе Аҙнасура ишан тарафынан Уралтау артынан, Әй буйынан тәүләп килтерелгән кеүек. Тарих ағышынан hәм ваҡиғалар теҙмәhенән Аҙнасура ишандың Вәхит күрәҙәсенән байтаҡҡа оло булыуы төҫмөрләнә. Суфыйсылыҡ тәриҡәте традицион Исламдан үҙенең алымдары менән, ҡайhы бер урында йөкмәткеhе менән дә айырмалы булған. Барындар тәүҙә уны ҡабул итмәгән. Бигерәк тә Ҡөрьән сүрәләрен уҡығанда ҡапыл тауыш тулҡындарын үҙгәртеп ебәреү, уларҙы йә күтәреп, йә ауазын соҡорҙан сығарған кеүек hәр төрлө хәрәкәттәр яhап башҡарыу тыңлаусыларҙы аптыратҡан. Мәҫәлән, Уау Вәхит дәрүиш, шул төбәктә йәшәгән халыҡ Күк бүре нәҫеленән булған, тип, уларҙың ҡайhы береhенә бүрегә эйәреп олоуҙы талап иткән.

Үткән аҙна ахырында Рәсәй тарафтарына яуҙырылыусы украин дрондарының 36-һы Брянск, 21-е Смоленск, 10-ауһы Калуга, 9-ары Волгоград менән Ростов, 2-шәре Воронеж менән Курск өлкәләрендә, 4-һе Ҡырым Республикаһында - барлығы 99 аппарат бәреп төшөрөлдө, тип хәбәр иткәйне 27 июлдә РФ Оборона министрлығы.

Башҡортостан - файҙалы ҡаҙылмаларға бай төбәк. Алтыны ла, төрлө төҫтәге тәбиғи таштары ла күп бында, ә Ағиҙел йылғаһы бассейны - иң юғары сифатлы ҡом-таш ҡатнашмаһы ятҡылығына бай. Дәүләт тарафынан тейешле иғтибар етмәү арҡаһында тиҫтәләгән йылдар буйы республика биләмәһендә ҡаҙылма байлыҡтар сығарыу өлкәһендә тәртип боҙоуҙар йыйылды, халыҡтың ризаһыҙлығы артты, язаһыҙлыҡ саманан тыш нәфсе ҡотороуына килтерҙе.