Былтырғы йылдың икенсе яртыһында "Киске Өфө" гәзитенә яҙылып, квитанцияларын редакцияға ебәргәндәр араһынан түбәндәге уҡыусыларыбыҙ ошо матур китаптарға лайыҡ булды.

Халҡыбыҙҙа борон-борондан ямғыр саҡырыу йолаһы ла, ямғыр туҡтатыу (ҡайтарыу) йолаһы ла йәшәп килә. Аллаһы Тәғәләнең ризалығына өмөт итеп, ҡорбан салып, Раббыбыҙға ялбарып, ямғыры, йәшеллеге, муллығы өсөн рәхмәтебеҙҙе белдереп, артабан уңыш йыйыуға ҡоро көндәр биреүен һорауҙан ғибәрәт булған боронғо ямғыр ҡайтарыу йолаһын да башҡарырға ваҡыт еткәндер. Ошо урында күренекле этнограф Зәкирйән Әминевтең ошо темаға яҙылған һәм 2018 йылда гәзитебеҙҙә баҫылып сыҡҡан мәҡәләһен яңынан уҡыусылар иғтибарына тәҡдим итергә булдыҡ.

Һис һүҙһеҙ, ат ҡырағай тәбиғәт тыуҙырған иң матур заттарҙың береһе булып тора, ул көс-ҡеүәт, һомғоллоҡ, икһеҙ-сикһеҙ азатлыҡ һәм нәфислекте кәүҙәләндерә.

Баймаҡ районының Әбделкәрим ауылы ир-уҙаманы, дуҫым Ислам Булатов Өфө урман хужалығы техникумын тамамланы, һөнәре буйынса урмансы. Бөгөн эшҡыуарлыҡ менән шөғөлләнә. Аттарҙы Ислам ниндәйҙер табыш алыр өсөн түгел, ә атһыҙ йәшәй алмағаны өсөн тота. Уға бер нисә һорау менән мөрәжәғәт иттем.

Ауыҙындағы сейә һөйәген үҙ урынына, ҡупшы ғына бәләкәй тоҙ һауытына һалды ла, өҫтөн ап-аҡ ҡулъяулығы менән "бисмилла" итеп япты. Осонмаһын, юғиһә, ауыҙ тирәһе шундуҡ ҡабарсып сыға ла ҡуя Хәҙисәнең. Тамағы кипмәһен өсөн шул сейә һөйәген ауыҙында йөрөтә. Элек сейәле ҡороттан "борсаҡ кәнфит" эшләп киптереп, шуны имә торғайны. Әсәһенән өйрәнеп алғайны быны. Хәҙер һыйыр көтә алмай. Ҡорот эшләгәндәрҙән һатып алып та ҡараны - оҡшатманы, сейә тәме лә сыҡмай, сөсө лә. Эркет ҡорото түгелдер инде. Шул сейә һөйәге менән күңелен алдай. Ап-аҡ булып ағарып бөткәс кенә алыштыра икенсеһенә. "Ауыҙың бер ҙә буш булмай, мөйшәндәй ҙә йөрөйһөң. Нимә ул ауыҙыңда?" тиһәләр, "Йывашкы", тип көлөп яуаплай. Кипкән ҡороттан эшләнгән борсаҡ кәнфите юҡ шууул, ҡана һуң булһа. Туҡ та тота бит ул ҡорот.

Туған телебеҙ - иң ҙур хазинабыҙ. Диалекттарының төрлөлөгөндә лә сағыла ошо байлыҡ. Халҡыбыҙҙың оло хәтере шулай уҡ фольклорҙа үҙенсәлекле сағылыш таба. Мифтахетдин Аҡмулла исемендәге Башҡорт дәүләт педагогия университетының Башҡорт филологияһы факультетында матур йола һаҡлана: йыл һайын студенттар төркөмдәргә бүленеп, фольклор һәм диалектология буйынса экспедицияға сығып китә. Бындай сәфәрҙәр уларҙы табыштар-асыштары менән ҡыуандыра. Кемдәрҙер тормошто онлайн күҙәтеп кенә өйрәнһә, был студенттар тормоштоң уртаһында ҡайнай. Улар ниндәйҙер кимәлдә тел һаҡсылары булып кәүҙәләнә, изге башланғыстары ошоға ишара булып тора. Халыҡ ижад ҡомартҡыларына бөгөн ниндәй мөнәсәбәттә, хәтерҙе һаҡлау ниндәй йүнәлештә бара? Педуниверситеттың уҡытыусылары, экспедиция етәкселәре, филология фәндәре кандидаттары Зәки Арыҫлан улы ӘЛИБАЕВ һәм Вадим Зәйнулла улы ТОЛОМБАЕВтан ошо сәфәрҙәр, осрашыуҙар нигеҙендә тыуған фекерҙәре менән бүлешеүҙәрен һораныҡ.

(Генерал-майор И.В. Чернов яҙмаларынан)

П.К. Эссен
(1817 - 1830 йылдарҙа губернатор булған).

Кенәз Волконский урынына Ырымбур губернаторы итеп генерал-лейтенант, тиҙҙән тулы генералға үрләтелгән Петр Кириллович Эссен тәғәйенләнә. Уның генераллыҡ карьераһы осраҡлы тигәндәй килеп сыға.

Үткән аҙна Рәсәйҙең Украина менән сиктәш төбәктәре өсөн ауыр һынау булды. Улар дошман тарафынан көслө һөжүмгә дусар ителде. 6 августа украиндарҙың яҡшы ҡоралланған ҙур ғына диверсион-разведка төркөмө Рәсәй сиген боҙоп, Курск өлкәһенә бәреп инергә маташты.

Халҡыбыҙҙың ошо тапҡыр һүҙҙәренең әтнәкәһенең төбөндә ниндәй ғиллә ята икән, һеҙ ошо турала уйланғанығыҙ бармы, хөрмәтле гәзит уҡыусы дуҫтарым? Үҙемә ҡалһа, эсемде бошороп, хатта ҡайсаҡ төн йоҡоларымды алған проблемаларҙы "хәл итә-итә": "Атта бар ҙа ул, ә бына тәртәләсе?"- тигән һорауҙа туҡтап ҡалам йыш ҡына. Ни өсөн тиһегеҙме? Һуңғы осорҙа интернетты асыу менән ҡайсаҡ үҙеңде бысраҡҡа килеп эләккән һымаҡ тояһың: кемдер аҡса юҡ тип зарлана, кемеһелер беҙҙе талайҙар, алдайҙар, телебеҙҙе бөтөрәләр, ти һәм башҡалар. Һәм бер-береңдән бысраҡ эҙләү, күрмәгән-белмәгән кешеләрҙе бысраҡҡа батырыу йышайғандан-йышая. Ошондай саҡта халҡыбыҙҙың юғарылағы ишара-һүҙҙәрен нисек иҫкә төшөрөп уйланмайһың да, нисек итеп әйтер һүҙеңде әйтмәй, тыныс ҡына боҫоп ятаһың инде?..

Гәзит һәм журналдарҙың төп маҡсаты, минеңсә, кешенең аңын төрлө ауыр уйҙарҙан әҙ булһа ла арындырыуға ҡайтып ҡала. Ә бының өсөн ул берҙәй ҡыҙыҡлы ла, уҡымлы ла, теле лә ябай, аңлайышлы булырға тейеш. Шул уҡ ваҡытта гәзиттәге мәҡәләләрҙең уҡыусының мейеһендә ҡайнаған әллә күпме төрлө ҡатмарлы һорауҙарға яуап бирерлек, буталсыҡ фекерҙәр төйөнөнән арындырырлыҡ та булыуы мөһим.

Август - уҡыусыларҙың йәйге каникулдарының, педагогтарҙың отпускыларының аҙағы. Быйылғы йәй нисек кенә ямғырлы булмаһын, ул барыбер сыуаҡ сентябрь көндәрен иҫкә төшөрә. Йәғни, август сентябрь менән аңҡый: "Яҙ кеүек күңелдә йылы саҡ, ҡояштай иркәләй бала саҡ. Бөтәһе йылмая бик алсаҡ, хәтерҙә мәктәбем ҡаласаҡ", - тип ихлас йырлай традицион сентябрь байрамында - Белем көнөндә Өфө ҡалаһының М.Ғ. Исҡужин исемендәге 136-сы башҡорт лицейы уҡыусылары. Уларҙы алдағы уҡыу йылында ошо белем биреү үҙәген тамамлап, маһир эшҡыуар булып танылған Муса Мәзитовтың хәйриә ярҙамы менән асылған ике үтә шәп һөнәри йүнәлеш биреү объекты көтә: медиа- һәм һынлы сәнғәт студиялары улар. Шул саҡта эстән генә уйлап ҡуяһың: и-и-х, күберәк тыуһындар ине шундай Мәзитовтар!

Бөйөк Ватан һуғышынан һуң Башҡортостандан Украинаға ярҙам йөҙөнән бер нисә кешенең йәйәүләп ҙур ғына һыйыр малы көтөүе ҡыуып алып барғаны тураһында, бындай ярҙамсыллыҡ һәм фиҙаҡәрлек әҙәм ышанырлыҡ хәл булмаһа ла , документаль сығанаҡтарҙан уҡып, ишетеп белә инем инде. Әле яңыраҡ ҡына БСТ каналынан ошо тарихи ваҡиғаға арнап, кинофильм төшөрәсәктәре хаҡында әйттеләр. Минеңсә, был бик тә әһәмиәтле һәм бөгөнгө көн өсөн фәһемле, урынлы картина буласаҡ.

Бөрйәндәге "Шүлгәнташ" дәүләт ҡурсаулығының музей-экскурсия комплексы хеҙмәткәрҙәре өсөн тағы бер мәшәҡәт өҫтәлгән: улар килгән ҡунаҡтартарҙы, ял итеүселәрҙе айыуҙарҙан ҡурсалай.

Туҡһан туғыҙ йортло ҙур ғына ауылда бик бәхетле кешеләр йәшәгән. Береһенән-береһе матурыраҡ, зауыҡ менән биҙәлгән өйҙәрҙә йәшәгән улар. Һәр хужалыҡты гүзәл баҡсалар уратып алған. Ауылдаштар йыл әйләнәһенә емеш-еләктән, йәшелсәнән өҙөлмәгән. Яҙҙарҙы дәртләнеп ҡаршы алғандар, йәйҙәрҙе көндәлек хеҙмәт менән күңелле үткәргәндәр. Байрамдарҙа уйнап-көлөп, йырлап-бейеп күңел асҡандар. Көҙ мул уңыш йыйғандар ҙа, ҡышҡыһын рәхәтләнеп ял иткәндәр. Ерҙә йәшәһәләр ҙә, күккә бағып, йондоҙҙарға ҡарап, өмөтләнгәндәр, йәшәйеш тураһында уйланғандар, киләсәккә ышаныс менән ҡарағандар, кейеҙ-келәмдәргә йыһан есемдәрен биҙәк итеп төшөргәндәр.

Йылайыр районында "Аҫылташ - 2024" йәштәр мәғариф форумы үҙ эшен тамамланы.

-Төш етә бит, балам, тормайыңмы?..
Ҡайҙандыр ер аҫтынан ишетелгәндәй тоноҡ тауыш, шомло һиллекте боҙоп, иҫһеҙ ятҡан Фауаристы һиҫкәндерҙе лә асылына ҡайтарғандай булды. Әсәһе өндәшә түгелме? Эйе уның танһыҡлап кителгән йомшаҡ, ойотҡос тауышы. Ҡасандан ишетелгәне юҡ... Кинәт йөрәкһегән егет ҡуҙғалмаҡсы итте, әммә бөтә тәнен һөйәктәренә тиклем өтөп алған ҡот осҡос ауыртыуҙан ҡабат ҡараңғылыҡҡа сумды..

Уҡыусыларыбыҙға Рәсәй Дәүләт Думаһы депутаты, Башҡортостан Республикаһының "Ир-егеттәр ҡоро" төбәк йәмәғәт ойошмаһы рәйесе Зариф Закир улы БАЙҒУСҠАРОВ менән уҙғарған әңгәмәбеҙҙе тәҡдим итәбеҙ.

(Генерал-майор И.В. Чернов яҙмаларынан)

Кенәз Г.С. Волконский
(1803-1817 йылдарҙа Ырымбур хәрби губернаторы була).

Зауряд-офицер чиндары булған Ырымбур казактары менән хеҙмәт иткән саҡтарында башҡорттар шундай уҡ чиндар менән бүләкләнде. Бындай чиндарҙы биреү төбәктәге барса ғәскәрҙәрҙең командиры булған хәрби губернаторҙан торҙо. Кенәз Волконский ваҡытында, бындай заттарға мохтажлыҡ булмаһа ла, башҡорттарға зауряд-офицер чиндарын биреү сиктән ашып китә. Уларҙың һәр ҡайһыһы тиерлек көмөш бөлдөргөлө офицер ҡылысын йөрөтөргә теләне. Башҡорттарҙың биштән бер өлөшө зауряд-офицерҙарға, башлыса, есаулдарға әйләндерелде, йөҙ баштары ла булды, әммә хорунжийҙары аҙ булды, улар туранан-тура иң юғары чин алырға ынтылды тип, һис бер арттырмайынса әйтеп була.

Махсус хәрби операцияла ҡатнашыусы Башҡортостан яугиры яҡташтарының хеҙмәт итеүенең ысын сәбәптәре хаҡында һөйләне. Ул Башҡортостан халҡы башлыса Тыуған илгә һөйөү һәм тиҙерәк еңеүгә өлгәшеү теләге арҡаһында фронтҡа китә, тип иҫәпләй.
Уның һүҙҙәренсә, Оборона министрлығы менән килешеү төҙөгән кешеләр аҡсалата ярҙам өсөн рәхмәтле, әммә беренсе урында барыбер патриотизм тора. Был хаҡта "Башҡортостан" мотоуҡсылар полкының "Журналист" ҡушаматлы яугиры Рафиҡ ӘХМӘТШИН ҡыҫҡа ваҡытлы ял ваҡытында "Башинформ" мәғлүмәт агентлығы журналисына һөйләне.

Үткән аҙна уртаһында, 1 августа, аралашсы һәм координатор булараҡ булышлыҡ итеүсе ил - Төркиәнең баш ҡалаһы Анкаралағы тарихи ваҡиға шаһиты булдыҡ: Рәсәй һәм Белоруссия менән - бер яҡтан; икенсе яҡтан, көнбайыш илдәрҙән Германия, Норвегия, Польша, Словения һәм АҠШ араһында төрмәлә ултырыусы әсирҙәр менән алмашыуҙар булып үтте.